Νέα αναθεωρημένη και βελτιωμένη έκδοση του Προγράμματος Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού και Γυμνασίου

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τα Θρησκευτικά Δημοτικού και Γυμνασίου εφαρμόζεται πιλοτικά ήδη επί τρία σχολικά έτη (2011-2014), όπως και τα Προγράμματα όλων των άλλων μαθημάτων στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Στη διάρκεια της πιλοτικής εφαρμογής, η Επιτροπή εκπόνησης του Προγράμματος παρακολουθούσε τα παιδαγωγικά και τα άλλα ζητήματα που αναδεικνύονταν. Μελέτησε όσες παρατηρήσεις και προτάσεις κατατέθηκαν από εκπαιδευτικούς, επιμορφωτές, προωθητές, Σχολικούς Συμβούλους και όλους όσους ενεπλάκησαν στο έργο αυτό. Επιπρόσθετα, έλαβε υπόψη τον ευρύτερο δημόσιο διάλογο για το μάθημα των Θρησκευτικών και τις κριτικές προσεγγίσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας.

Με βάση όλα τα παραπάνω, η Επιτροπή προέβη σε μία σειρά σημαντικών βελτιώσεων, αλλαγών και εμπλουτισμού σε όλα τα περιεχόμενα του Προγράμματος Σπουδών και τελικά προχώρησε στην παρούσα βελτιωμένη έκδοση του 2014 (βλ. http://e-thriskeftika.sch.gr/PSThriskeftikon1.pdf και συμπιεσμένο μικρότερο σε όγκο αρχείο http://e-thriskeftika.sch.gr/PSThriskeftikon2.pdf).

Στο πλαίσιο της νέας έκδοσης, καταβλήθηκε εργώδης προσπάθεια για την αναδιοργάνωση των διδακτικών περιεχομένων, με τρόπο ώστε να είναι πιο ευδιάκριτη στον εκπαιδευτικό η ταξινόμηση των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων, καθώς επίσης η σχέση προτεινόμενων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με τα βασικά διδακτικά θέματα. Επιπλέον, τονίστηκαν περισσότερο ορισμένα αυτονόητα και παραδεκτά παιδαγωγικά χαρακτηριστικά του μαθήματος των Θρησκευτικών και η θέση τους στο Πρόγραμμα Σπουδών, με αφορμή διάφορες παρανοήσεις που εμφανίστηκαν στην περίοδο που πέρασε.

Με δεδομένες τις συνθήκες και τις δυσκολίες της γενικευμένης κρίσης, η πιλοτική εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών στα Θρησκευτικά λειτούργησε θετικά. Στα πιλοτικά σχολεία ήταν ελάχιστος ο αριθμός των θεολόγων που αξιωματικά αρνήθηκε να προσεγγίσει το νέο Πρόγραμμα Σπουδών και τον Οδηγό για τον εκπαιδευτικό.

Μεγάλος αριθμός των εκπαιδευτικών δυσκολεύτηκε να ασχοληθεί με αυτά τα νέα διδακτικά εργαλεία είτε γιατί δεν ενημερώθηκε έγκαιρα είτε λόγω του αρνητικού κλίματος που δημιουργήθηκε στο σχολείο και στην εκπαιδευτική κοινότητα είτε, κυρίως, διότι κλήθηκε να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα χωρίς προηγουμένως να έχει κατάλληλα και αρμόδια ενημερωθεί και επιμορφωθεί. Στη διάρκεια της επιμόρφωσής τους, οι θεολόγοι εκπαιδευτικοί πληροφορήθηκαν για νέες τεχνικές διδασκαλίας, τις δοκίμασαν, τις συζήτησαν και έτσι μπόρεσαν να αισθανθούν ασφαλείς, ώστε να τις εφαρμόσουν. Έτσι, μετά την επιμόρφωση πολλοί από τους θεολόγους εκπαιδευτικούς άρχισαν σταδιακά να εντάσσουν στη διδασκαλία τους μεθόδους και τρόπους, όπως περιγράφονται στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών και στον Οδηγό για τον εκπαιδευτικό. Με πειραματισμούς και αγωνίες στην αρχή, πιο άνετα στη συνέχεια, οι εκπαιδευτικοί που έλαβαν μέρος στην πιλοτική εφαρμογή του νέου Προγράμματος Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού και Γυμνασίου αποδεικνύουν πως ό,τι περιγράφεται για τα Θρησκευτικά στο Πρόγραμμα Σπουδών και στον Οδηγό είναι εφαρμόσιμο και ρεαλιστικό. Οι εκπαιδευτικοί των πιλοτικών σχολείων, οι οποίοι εφάρμοσαν μικρότερο ή μεγαλύτερο μέρος του νέου Προγράμματος Σπουδών, πρόσφεραν στην ομάδα εκπόνησής του πολύτιμες και ουσιαστικές παρατηρήσεις.

Η εμπειρία της πιλοτικής εφαρμογής δείχνει ότι τα νέα Προγράμματα Σπουδών μπορούν να ανανεώσουν το σχολείο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε πολλά επίπεδα, όμως, αφού εξασφαλιστούν οι κατάλληλες παιδαγωγικές προϋποθέσεις. Είναι αναγκαίο τα νέα Προγράμματα Σπουδών να είναι πλαισιωμένα από πλήρως συμβατά διδακτικά μέσα και υλικά (φάκελο μαθήματος ή βιβλία αναφοράς). Επιπλέον, η καθολική εφαρμογή να συνδυαστεί με ολοκληρωμένη επιμορφωτική και παιδαγωγική υποστήριξη. Η φρεσκάδα, η καινοτομία, η ζωντάνια και η αξία των Προγραμμάτων αυτών δεν πρέπει να μειωθούν με βεβιασμένες ή μη παιδαγωγικές πρακτικές, κατά τη γενίκευσή τους στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο.

Οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι γονείς τους κατ’ αρχάς χρειάζεται να ενημερωθούν έγκυρα και διεξοδικά, για το περιεχόμενο των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, αλλά κυρίως για τα καινοτομικά τους στοιχεία στον τρόπο διδασκαλίας, στην προετοιμασία των μαθημάτων, στην περαιτέρω μελέτη στο σπίτι, στα θέματα αξιολόγησης. Τα πιλοτικά σχολεία απέκτησαν πολύτιμη εμπειρία, είτε ανταποκρίθηκαν εξ αρχής είτε στην πορεία είτε αρνήθηκαν απόλυτα να συμμετάσχουν στην εφαρμογή του νέου Προγράμματος. Αποκόμισαν τα οφέλη της συνεργασίας των μελών του συλλόγου διδασκόντων, την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών, τον παιδαγωγικά στοχευμένο διάλογο και τη συνεργασία. Τα σχολεία αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως επιμορφωτικά κέντρα για τα σχολεία της περιοχής τους. Τα νέα αυτά Προγράμματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν συμπληρωματικά Προγράμματα Σπουδών μέχρι να ολοκληρωθεί ένας βασικός κύκλος εισαγωγικής επιμόρφωσης όλων των εκπαιδευτικών, πριν από τη γενική εφαρμογή τους. Η πειραματική εφαρμογή μιας Θεματικής Ενότητας του νέου Προγράμματος από όποιον εκπαιδευτικό επιθυμεί μπορεί να βοηθήσει στη διαδικασία αναστοχασμού ως προς την κυρίαρχη διδακτική κουλτούρα και να γίνει εφαλτήριο για κρίσιμες αποφάσεις ως προς τις δυνατότητες που υπάρχουν.

Με την παρούσα αναθεωρημένη έκδοση, τα μέλη της Επιτροπής καταθέτουν μια ολοκληρωμένη και δυναμική πρόταση Προγράμματος Σπουδών των Θρησκευτικών θεωρώντας ότι συμβάλλουν έμπρακτα στην προσπάθεια για δημιουργική ανανέωση και αναβάθμιση του μαθήματος στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Η Επιτροπή εκπόνησης του νέου Προγράμματος Σπουδών στα Θρησκευτικά